Posted on by

ภัยเงียบจากยาแก้ปวด! เมื่อการบรรเทาปวดกลายเป็นจุดเริ่มต้นของโรคเรื้อรัง-วิเคราะห์ผลกระทบพร้อมรายงานการวิจัย

(ภาพประกอบ-สร้างจาก AI)

ในยุคที่ข้อมูลทางสุขภาพหาได้ง่ายและร้านขายยามีอยู่ทุกหัวมุมถนน การซื้อยาแก้ปวดรับประทานเองกลายเป็นเรื่องธรรมดาสำหรับหลายคน ไม่ว่าจะเป็นอาการปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ ปวดประจำเดือน หรือปวดข้อ คนจำนวนไม่น้อยมักจะหันไปพึ่งยาในกลุ่ม Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน (ibuprofen), ไดโคลฟีแนค (diclofenac), นาพรอกเซน (naproxen) และอื่น ๆ โดยไม่ปรึกษาแพทย์

แม้ยาเหล่านี้จะมีประสิทธิภาพสูงในการระงับอาการปวดและอักเสบ แต่การใช้โดยขาดความรู้หรือใช้ต่อเนื่องในระยะยาว อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายอย่างคาดไม่ถึง บทความนี้จะวิเคราะห์ถึงผลกระทบที่ตามมา พร้อมแนวทางการใช้ยาแก้ปวดอย่างปลอดภัย โดยอ้างอิงจากหลักฐานงานวิจัยทางการแพทย์

1. ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs คืออะไร?

NSAIDs เป็นกลุ่มยาที่ออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ ลดไข้ และบรรเทาอาการปวด โดยการยับยั้งเอนไซม์ Cyclooxygenase (COX) ที่มีบทบาทในการผลิตสาร Prostaglandin ซึ่งเกี่ยวข้องกับกระบวนการอักเสบและความเจ็บปวด

ยากลุ่มนี้มักถูกใช้เพื่อรักษาอาการที่พบบ่อย เช่น:

  • ปวดศีรษะไมเกรน
  • ปวดกล้ามเนื้อหลังการออกกำลังกาย
  • ปวดข้อจากข้อเสื่อมหรือรูมาตอยด์
  • ปวดประจำเดือน

แม้จะให้ผลเร็วและเห็นผล แต่การใช้โดยไม่มีคำแนะนำจากแพทย์อาจก่อให้เกิดผลเสียในระยะสั้นและระยะยาว

2. อันตรายจากการใช้ NSAIDs โดยไม่ควบคุม

2.1 กระเพาะอาหารและลำไส้

NSAIDs มีผลลดการผลิตสารที่ช่วยปกป้องเยื่อบุกระเพาะอาหาร ทำให้ผู้ใช้มีความเสี่ยงสูงในการเกิด แผลในกระเพาะอาหาร เลือดออกในกระเพาะ หรือลำไส้ทะลุ

งานวิจัยจาก Wolfe และคณะ (1999) ตีพิมพ์ในวารสาร New England Journal of Medicine พบว่า ผู้ใช้ NSAIDs เป็นประจำมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นในการเกิดแผลในกระเพาะอาหารและเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร โดยความเสี่ยงของการเสียชีวิตจากภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้มีอยู่จริง โดยเฉพาะในผู้สูงอายุและผู้ที่ใช้ยานานเกิน 7 วัน1

นอกจากนี้ Lanas และคณะ (2006) ยังรายงานว่า การใช้ NSAIDs เพิ่มความเสี่ยงของการตกเลือดในกระเพาะอาหารถึง 4.5 เท่า2

2.2 ไตเสื่อม

NSAIDs ส่งผลต่อไตโดยลดการไหลเวียนเลือดไปยังหน่วยไต ซึ่งทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลัน และหากใช้ต่อเนื่องอาจเร่งให้เกิดภาวะไตเรื้อรัง

Perneger และคณะ (1994) รายงานใน New England Journal of Medicine ว่า ผู้ที่ใช้ NSAIDs เป็นประจำมีโอกาสเสี่ยงต่อโรคไตเรื้อรังเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุหรือผู้มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง3

นอกจากนี้ Whelton (1999) ยังระบุว่า NSAIDs สามารถทำให้เกิดการลดประสิทธิภาพของยาควบคุมความดันโลหิต และเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะไตเสื่อมอย่างชัดเจน4

2.3 หัวใจและหลอดเลือด

NSAIDs บางชนิด โดยเฉพาะ diclofenac และ COX-2 inhibitors เช่น celecoxib มีผลเพิ่มความเสี่ยงของกล้ามเนื้อหัวใจตายและหลอดเลือดสมองตีบ

Bhala และคณะ (2013) ทำการวิเคราะห์เมตา-อะนาไลซิสจากงานวิจัยมากกว่า 280 การทดลองแบบสุ่ม พบว่า diclofenac เพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมองตีบถึง 40% เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม5

ในทำนองเดียวกัน Fosbøl และคณะ (2010) จากประเทศเดนมาร์ก ศึกษากลุ่มประชากรจำนวนมาก พบว่าแม้แต่การใช้ NSAIDs เพียงช่วงสั้น (ไม่กี่วัน) ก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงหัวใจวาย โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจอยู่ก่อน6

2.4 ตับอักเสบ

แม้จะพบน้อยกว่าการเกิดผลข้างเคียงกับกระเพาะอาหารและไต แต่การอักเสบของตับจาก NSAIDs โดยเฉพาะ diclofenac ก็มีรายงานบ่อยครั้ง

Larrey และคณะ (1993) รายงานใน Journal of Hepatology ว่า diclofenac เป็นหนึ่งใน NSAIDs ที่มีรายงานการทำให้เกิดตับอักเสบจากยา (drug-induced hepatitis) มากที่สุด โดยบางรายเป็นรุนแรงจนถึงขั้นตับวายเฉียบพลัน7

งานวิจัยของ Licata และคณะ (2010) ใน World Journal of Gastroenterology ยืนยันเพิ่มเติมว่า NSAIDs โดยเฉพาะ diclofenac มีแนวโน้มสูงในการกระตุ้นภาวะตับอักเสบแบบไม่แสดงอาการ หรือแบบแฝง (subclinical liver injury) ซึ่งอาจไม่แสดงอาการจนกระทั่งเกิดความเสียหายสะสม8

3. ผลกระทบระยะยาว

  • อาการเรื้อรัง: การกดอาการปวดเรื้อรังด้วย NSAIDs โดยไม่หาสาเหตุที่แท้จริง อาจทำให้โรคประจำตัว เช่น ข้อเสื่อม หรือเส้นประสาทอักเสบ ไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง
  • ภาวะแทรกซ้อนสะสม: ยิ่งใช้ยาบ่อยโดยไม่หยุดพัก ระบบทางเดินอาหาร ไต และหัวใจจะได้รับผลกระทบสะสมอย่างต่อเนื่อง
  • ภาวะดื้อยา: แม้ NSAIDs ไม่ทำให้เกิดการดื้อยาแบบยาปฏิชีวนะ แต่การใช้ต่อเนื่องอาจลดประสิทธิภาพของยาลง เมื่อใช้ในภาวะเฉียบพลัน

4. แนวทางการใช้ NSAIDs อย่างปลอดภัย

  • ใช้ยาเฉพาะเมื่อจำเป็น: ไม่ควรใช้ติดต่อกันเกิน 5–7 วันโดยไม่ปรึกษาแพทย์
  • รับประทานหลังอาหารทันที: เพื่อลดการระคายเคืองกระเพาะอาหาร
  • ไม่ควรใช้ร่วมกับแอลกอฮอล์ หรือยาสเตียรอยด์
  • อ่านฉลากยาและปริมาณสูงสุดต่อวันอย่างเคร่งครัด
  • ปรึกษาแพทย์หากมีโรคประจำตัว เช่น โรคไต หัวใจ หรือโรคตับ ก่อนใช้ยา

5. ทางเลือกอื่นแทนยาแก้ปวด

  • การประคบร้อน/เย็น: สำหรับอาการปวดกล้ามเนื้อหรือข้อ
  • การนวดหรือกายภาพบำบัด
  • การออกกำลังกายเพื่อปรับสมดุลกล้ามเนื้อ
  • การใช้สมุนไพร เช่น ขมิ้นชัน หรือฟ้าทะลายโจร (ในปริมาณที่เหมาะสม)

บทสรุป

ยาแก้ปวดโดยเฉพาะในกลุ่ม NSAIDs แม้จะเป็นทางเลือกที่ดูสะดวกและได้ผลเร็ว แต่หากใช้ผิดวิธีหรือใช้เป็นประจำโดยไม่ระวัง อาจก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงต่อระบบอวัยวะหลายส่วน ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

การใช้ยาอย่างมีความรู้และอยู่ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยที่สุด เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด.

แหล่งอ้างอิง :

  1. Wolfe MM, Lichtenstein DR, Singh G. Gastrointestinal toxicity of nonsteroidal antiinflammatory drugs. N Engl J Med. 1999;340(24):1888-1899. doi:10.1056/NEJM199906173402407 ↩
  2. Lanas A, Garcia-Rodriguez LA, Arroyo MT, et al. Risk of upper gastrointestinal ulcer bleeding associated with selective cyclo-oxygenase-2 inhibitors, traditional NSAIDs, aspirin and combinations. Gut. 2006;55(12):1731–1738. doi:10.1136/gut.2005.087262 ↩
  3. Perneger TV, Whelton PK, Klag MJ. Risk of kidney failure associated with the use of acetaminophen, aspirin, and nonsteroidal antiinflammatory drugs. N Engl J Med. 1994;331(25):1675-1679. doi:10.1056/NEJM199412223312504 ↩
  4. Whelton A. Nephrotoxicity of nonsteroidal anti-inflammatory drugs: physiologic foundations and clinical implications. Am J Med. 1999;106(5B):13S-24S. doi:10.1016/S0002-9343(99)00063-7 ↩
  5. Bhala N, Emberson J, Merhi A, et al. Vascular and upper gastrointestinal effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs: meta-analyses of individual participant data from randomised trials. Lancet. 2013;382(9894):769-779. doi:10.1016/S0140-6736(13)60900-9 ↩
  6. Fosbøl EL, Folke F, Jacobsen S, et al. Cause-specific cardiovascular risk associated with nonsteroidal antiinflammatory drugs among healthy individuals. Circ Cardiovasc Qual Outcomes. 2010;3(4):395-405. doi:10.1161/CIRCOUTCOMES.109.930735 ↩
  7. Larrey D. Epidemiology and individual susceptibility to adverse drug reactions affecting the liver. J Hepatol. 2000;32(1 Suppl):1-10. doi:10.1016/S0168-8278(00)80407-X ↩
  8. Licata A, Randazzo C, Butera G, et al. Clinical implications of nonsteroidal anti-inflammatory drug-induced hepatic injury. World J Gastroenterol. 2010;16(45):5651-5661. doi:10.3748/wjg.v16.i45.5651 ↩