แมวเป็นสัตว์ที่ถูกขนานนามว่า “รักอิสระ” “ไม่แคร์ใคร” หรือ “อยู่คนเดียวได้” มานานหลายทศวรรษ ทว่า ในโลกปัจจุบันที่เราเข้าใจพฤติกรรมสัตว์มากขึ้นผ่านงานวิจัยและการศึกษาด้านจิตวิทยาสัตว์ คำกล่าวเหล่านี้อาจไม่ตรงกับความจริงทั้งหมด โดยเฉพาะเมื่อพูดถึง ความรู้สึกของแมวเมื่อต้องอยู่ลำพังโดยไม่มีเจ้าของ ใกล้ตัว
ในตอนแรกนี้ เราจะไปสำรวจรากเหง้าทางวิวัฒนาการของแมว ความสัมพันธ์ระหว่างแมวกับมนุษย์ รวมถึงหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่แสดงให้เห็นว่า แมว มีความผูกพันกับเจ้าของมากกว่าที่ใครหลายคนคิด
🧬 วิวัฒนาการของแมวกับการเป็นสัตว์เลี้ยงในบ้าน
แมวบ้าน (Felis catus) มีต้นกำเนิดจากแมวป่าแอฟริกัน (Felis lybica) ที่ถูกมนุษย์ทำให้เชื่องเมื่อประมาณ 9,000 ปีก่อนในบริเวณตะวันออกกลาง ซึ่งเป็นช่วงเวลาใกล้เคียงกับยุคที่มนุษย์เริ่มทำการเกษตร
แมวในยุคแรก ๆ ถูกมนุษย์ “เชิญเข้าบ้าน” ด้วยเหตุผลด้านการควบคุมศัตรูพืช โดยเฉพาะหนูที่กินผลผลิตในยุ้งฉาง เมื่อแมวแสดงพฤติกรรมที่ไม่เป็นอันตรายและไม่หลบหนีมนุษย์ คนจึงค่อย ๆ ยอมรับแมวเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของสังคม
ถึงแม้แมวจะไม่ถูกทำให้เชื่องในแบบเดียวกับสุนัข (ที่มนุษย์เพาะพันธุ์เพื่อรับใช้โดยตรง) แต่กระบวนการ “domestication” ก็เปลี่ยนพฤติกรรมของแมวบางอย่าง เช่น ความสามารถในการอ่านอารมณ์มนุษย์ ความชอบเสียงพูด และการแสดงพฤติกรรมคล้ายลูกแมวเพื่อเรียกร้องความสนใจ
🐱 แมวผูกพันกับเจ้าของมากกว่าที่คิด
ใครที่เคยเลี้ยงแมวคงเคยมีโมเมนต์เหล่านี้:
- แมวเดินตามเราไปห้องน้ำ
- แมวมานั่งเฝ้าเวลาป่วย
- หรือแม้กระทั่งแมวที่นั่งรอหน้าประตูทุกเย็น
พฤติกรรมเหล่านี้เป็นสัญญาณว่าแมวไม่ได้เฉยเมยอย่างที่หลายคนเข้าใจ แต่พวกมันแสดง “ความผูกพันแบบมีเงื่อนไข” หรือ conditional attachment ซึ่งขึ้นอยู่กับประสบการณ์ ความสัมพันธ์ และบุคลิกเฉพาะของแมวตัวนั้น
📊 งานวิจัย: แมวแสดง “Secure Attachment” แบบเดียวกับทารก
งานวิจัยที่โด่งดังในปี 2019 โดย Kristyn Vitale และคณะจาก Oregon State University ได้ทำการทดสอบ “Secure Base Test” กับลูกแมวและแมวโต พบว่า:
กว่า 64% ของแมว แสดงพฤติกรรม “secure attachment” กับเจ้าของ ซึ่งหมายถึง พวกมันมีความมั่นใจเมื่อเจ้าของอยู่ใกล้ และรู้สึกกังวลเมื่อต้องแยกจากกันชั่วคราว
แมวที่มี “secure attachment” มักจะ:
- เดินสำรวจเมื่อเจ้าของอยู่ในห้อง
- กลับมาหาเจ้าของเป็นระยะ ๆ เพื่อเช็กความปลอดภัย
- ร้องหรือมีพฤติกรรมเปลี่ยนไปเมื่อเจ้าของหายตัวออกไปจากห้อง
ในขณะที่แมวอีก 36% อาจมี attachment แบบ “avoidant” หรือ “ambivalent” ซึ่งคล้ายกับรูปแบบที่พบในทารกมนุษย์
💔 แมวรู้สึก “คิดถึง” หรือแค่ “ชินกับการอยู่คนเดียว”?
คำถามนี้เป็นประเด็นถกเถียงมานาน เพราะเราไม่สามารถถามแมวได้ตรง ๆ แต่พฤติกรรมหลายอย่างบ่งชี้ว่าแมวสามารถ “รับรู้การหายไป” ของเจ้าของ และบางตัวมีพฤติกรรมที่คล้ายการคิดถึง เช่น:
- เดินหาเจ้าของในทุกห้อง
- ไปนั่งหรือนอนตรงที่เจ้าของชอบอยู่
- ร้องเสียงแปลก ๆ ที่ต่างจากปกติ
- กินน้อยลงหรือหยุดเล่น
แม้แมวจะไม่ได้ “คิดถึง” แบบมีภาพจำในเชิงความคิดเหมือนมนุษย์ แต่งานวิจัยชี้ว่าแมว จดจำกลิ่น เสียง และพฤติกรรมของเจ้าของได้แม่นยำ และสามารถรับรู้การขาดหายของสิ่งเหล่านั้นได้อย่างชัดเจน
🧠 แมวมีอารมณ์และระบบความรู้สึกซับซ้อน
จากการสแกนสมองแมวและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่น ๆ พบว่า:
- สมองแมวมีโครงสร้าง limbic system (ศูนย์ประมวลอารมณ์) คล้ายมนุษย์
- แมวมีการตอบสนองต่อฮอร์โมน “oxytocin” ซึ่งเกี่ยวข้องกับความรักและความผูกพัน
- เสียงของเจ้าของสามารถกระตุ้นสมองของแมวให้ตอบสนองต่างจากเสียงของคนแปลกหน้า
นักพฤติกรรมสัตว์จึงสรุปว่า แมวสามารถมีความรู้สึก “ปลอดภัย” หรือ “ไม่ปลอดภัย” ได้จริง ขึ้นอยู่กับบริบทและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะ การมีอยู่หรือไม่มีอยู่ของบุคคลที่แมวไว้วางใจ อย่างเจ้าของ
📌 สรุป: แมวรู้สึกเมื่อคุณไม่อยู่
แม้อารมณ์ของแมวอาจไม่แสดงออกชัดเจนเหมือนสุนัข แต่แมวมีความผูกพันต่อเจ้าของอย่างลึกซึ้งในแบบของมันเอง การที่เจ้าของหายตัวออกไปจากบ้าน—แม้เพียงไม่กี่ชั่วโมง—สามารถสร้างผลกระทบทางอารมณ์กับแมวได้ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะแมวที่ชินกับการอยู่ร่วมกับเจ้าของตลอดเวลา.