แม้ว่าการแจกชุดตรวจ COVID-19 ให้ประชาชนเพื่อนำไปแจกต่อให้คนใกล้ชิดจะดูเป็นไอเดียที่ดี แต่ผลจากการทดลองแบบสุ่มจากสหรัฐอเมริกากลับพบว่า “ผลลัพธ์ไม่ดีเท่าที่คิด” โดยชุดตรวจไม่ได้ช่วยเพิ่มอัตราการตรวจ COVID-19 ในเครือข่ายสังคมของผู้รับมากไปกว่าการแจกเพียงใบแนะนำให้ไปตรวจที่คลินิก
งานวิจัยนี้มาจาก JAMA Network Open ตีพิมพ์เมื่อวันที่ 4 มิถุนายน 2025
สรุปผลวิจัย
การศึกษาแบบสุ่มนี้ทำในกลุ่มประชากร 776 คน จากศูนย์สุขภาพชุมชนในเมืองฟิลาเดลเฟีย กลุ่มเป้าหมายคือประชาชนที่อยู่ในพื้นที่ขาดแคลนบริการสาธารณสุข โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม:
- กลุ่มหนึ่งได้รับ ชุดตรวจ COVID-19 แบบ Self-Test 5 ชุด เพื่อนำไปแจกให้เพื่อนหรือญาติ
- อีกกลุ่มได้รับ ใบแนะนำให้ไปตรวจที่คลินิก จำนวน 5 ใบ
เมื่อผ่านไป 8 สัปดาห์ พบว่า:
- กลุ่มที่ได้รับชุดตรวจ มีเพียง 1.3% ที่มีเพื่อนหรือคนใกล้ชิด 2 คนขึ้นไปตรวจจริง
- กลุ่มใบแนะนำ มีเพียง 0.5% เท่านั้นที่ทำให้คนใกล้ตัวไปตรวจ
สรุป: ไม่มีความแตกต่างที่ชัดเจนทางสถิติระหว่างสองกลุ่ม
แล้วเกิดอะไรขึ้น?
แม้จะมีการแจกชุดตรวจถึงมือผู้ใช้จริง แต่มีหลายปัจจัยที่ทำให้ผลลัพธ์ไม่เป็นไปตามที่คาด เช่น:
- บางคนเก็บชุดตรวจไว้ใช้เองในภายหลัง ไม่ได้นำไปแจก
- เพื่อนหรือญาติไม่รายงานผลกลับเข้าระบบ จึงไม่สามารถยืนยันว่ามีการใช้จริง
- อัตราการตรวจ COVID-19 ทั่วประเทศลดลง หลังจากการระบาดซา ทำให้ประชาชนรู้สึกไม่เร่งรีบที่จะตรวจ
แม้การแจกชุดตรวจดูจะเป็นวิธีที่เข้าถึงง่าย แต่ก็ยังมีอุปสรรคในการกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมตรวจจริง
บทเรียนจากงานวิจัยนี้
- แค่แจกไม่พอ ต้องมีวิธีติดตามผลที่แม่นยำกว่า
- นักวิจัยพบว่าการวัดผลผ่าน QR code หรือรายงานจากผู้รับไม่สามารถสะท้อนการใช้งานจริงได้ทั้งหมด
- ควรผสมผสานกับวิธีสร้างแรงจูงใจหรือคำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทย์
- การแจกชุดตรวจควรพ่วงกับการสื่อสารเชิงรณรงค์ เช่น “ใช้ตรวจแล้วแจ้งผลเพื่อปกป้องคนที่คุณรัก”
- การทำงานร่วมกับชุมชนมีความสำคัญ
- แม้ผลลัพธ์โดยตรงจะไม่เด่นชัด แต่โครงการนี้แสดงให้เห็นถึง ความเป็นไปได้ในการเข้าถึงกลุ่มประชากรเปราะบาง ซึ่งปกติแทบไม่เข้าร่วมการวิจัยใด ๆ
สรุป:
แม้แนวคิด “ให้คนช่วยแจกชุดตรวจ” จะดูเรียบง่ายและประหยัด แต่การศึกษาในครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่า การเปลี่ยนพฤติกรรมด้านสุขภาพต้องอาศัยมากกว่าการแจกอุปกรณ์ — ต้องมีระบบติดตาม ผลักดัน และสร้างแรงจูงใจที่เหมาะสมร่วมด้วย
นี่ไม่ใช่การปฏิเสธแนวทางการแจกชุดตรวจ แต่เป็นเครื่องเตือนใจว่า “การแจกอย่างเดียวไม่เพียงพอ” หากเราต้องการสร้างการเปลี่ยนแปลงที่แท้จริงในระบบสาธารณสุข.
แหล่งที่มา:
Bien-Gund CH, et al. Provision of COVID-19 Self-Test Kits to Patients for Distribution to Social Contacts: A Randomized Clinical Trial. JAMA Network Open. Published June 4, 2025. doi:10.1001/jamanetworkopen.2025.13708