Posted on

🧬 การปฏิบัติตามแนวทาง American Cancer Society ช่วยลดความเสี่ยงการเสียชีวิตในผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมาก

งานวิจัยล่าสุดที่ตีพิมพ์ในวารสาร JAMA Network Open พบว่า ผู้ชายที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น มะเร็งต่อมลูกหมากชนิดไม่แพร่กระจาย (Nonmetastatic Prostate Cancer) หากปฏิบัติตามแนวทางของ สมาคมมะเร็งอเมริกัน (American Cancer Society – ACS) ด้านโภชนาการและการออกกำลังกายหลังการวินิจฉัย จะมีอัตราการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุและจากโรคหัวใจต่ำกว่าผู้ที่ไม่ปฏิบัติตามแนวทางดังกล่าวอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

🧠 ที่มาของการศึกษา

งานวิจัยนี้อ้างอิงข้อมูลจากโครงการ Cancer Prevention Study II Nutrition Cohort ซึ่งติดตามกลุ่มผู้ชายที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากชนิดไม่แพร่กระจาย ระหว่างปี ค.ศ. 1992–2003 รวมจำนวน 4,232 คน

ผู้เข้าร่วมได้ให้ข้อมูลทั้งก่อนและหลังการวินิจฉัยเกี่ยวกับพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น การรับประทานอาหาร การควบคุมน้ำหนัก และกิจกรรมทางกาย โดยนักวิจัยได้กำหนด “คะแนนความสอดคล้องกับแนวทางของ ACS” (ACS guideline score) ตั้งแต่ 0–8 คะแนน โดยยิ่งมีคะแนนสูง หมายถึงการปฏิบัติตามแนวทางสุขภาพมากขึ้น

📊 ผลการศึกษา

1️⃣ คะแนนสูงสัมพันธ์กับการเสียชีวิตที่ลดลง

เมื่อเปรียบเทียบผู้ที่ได้คะแนนสูงสุด (6–8 คะแนน) กับผู้ที่ได้คะแนนต่ำ (0–3 คะแนน) พบว่า ผู้ที่มีคะแนนสูงมีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุลดลงถึง 23% (ค่าความเสี่ยงสัมพัทธ์ HR = 0.77; 95% CI, 0.69–0.85)
นอกจากนี้ เมื่อคะแนนเพิ่มขึ้นทุก 1 คะแนน ความเสี่ยงจะลดลงประมาณ 6% (HR per point = 0.94; 95% CI, 0.91–0.96)

2️⃣ ลดโอกาสเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือด

ในกลุ่มผู้ที่มีคะแนน 6–8 พบว่าความเสี่ยงเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือดลดลง 25% (HR = 0.75; 95% CI, 0.63–0.91) เมื่อเทียบกับกลุ่มคะแนนต่ำ และเมื่อคะแนนเพิ่มขึ้นทุก 1 คะแนน ความเสี่ยงจะลดลงอีก 7% (HR = 0.93; 95% CI, 0.89–0.97)

3️⃣ ผลต่อการเสียชีวิตเฉพาะจากมะเร็งต่อมลูกหมาก

สำหรับความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตเฉพาะจากมะเร็งต่อมลูกหมาก ผลการศึกษาไม่แตกต่างกันอย่างชัดเจนระหว่างกลุ่มคะแนนสูงและต่ำ (HR = 0.79; 95% CI, 0.60–1.03)
อย่างไรก็ตาม เมื่อวิเคราะห์แบบละเอียดต่อคะแนนทีละ 1 คะแนน พบว่าความเสี่ยงลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (HR = 0.93; 95% CI, 0.87–0.99)

4️⃣ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหลังวินิจฉัยส่งผลดี

ผู้ที่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพหลังได้รับการวินิจฉัย เช่น จากคะแนนต่ำ (< 5) เพิ่มขึ้นเป็นสูง (≥ 5) พบว่ามีอัตราการเสียชีวิตต่ำกว่าผู้ที่ไม่เปลี่ยนแปลง (HR = 0.83)
ขณะเดียวกัน ผู้ที่รักษาพฤติกรรมสุขภาพดีไว้ได้ต่อเนื่อง (คะแนน ≥ 5 ทั้งก่อนและหลังวินิจฉัย) ก็มีอัตราการเสียชีวิตต่ำเช่นกัน (HR = 0.80) เมื่อเทียบกับกลุ่มที่รักษาพฤติกรรมไม่ดีไว้ตลอด (คะแนนต่ำต่อเนื่อง)

💬 ข้อวิเคราะห์และข้อเสนอแนะ

ผลการศึกษานี้ชี้ว่า การดูแลสุขภาพด้วยการรับประทานอาหารที่เหมาะสม ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ตามแนวทางของสมาคมมะเร็งอเมริกัน (ACS) หลังการวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมาก สามารถช่วยลดความเสี่ยงการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุและจากโรคหัวใจได้จริง

แม้ผลลัพธ์ด้านการลดความเสี่ยงการเสียชีวิตจากมะเร็งโดยตรงจะยังไม่เด่นชัดในทุกกลุ่ม แต่ผลรวมทางสุขภาพโดยรวมแสดงให้เห็นว่า การปรับพฤติกรรมสุขภาพหลังการวินิจฉัย มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการยืดอายุผู้ป่วยในระยะยาว

ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่า แพทย์และบุคลากรสาธารณสุขควรให้คำแนะนำเรื่องโภชนาการและการออกกำลังกายตามแนวทาง ACS แก่ผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมาก เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตอย่างมีคุณภาพและปลอดภัยมากขึ้นในระยะยาว

⚠️ หมายเหตุสำคัญสำหรับผู้อ่านเว็บไซต์

ข้อมูลในบทความนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ความรู้ทั่วไปด้านสุขภาพเท่านั้น ไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้แทนคำแนะนำทางการแพทย์ ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรืออยู่ระหว่างการรักษาควรปรึกษาแพทย์ก่อนนำข้อมูลไปใช้ แม้ว่าข้อมูลในบทความจะอ้างอิงจากงานวิจัยทางการแพทย์ที่เชื่อถือได้ เช่น วารสาร JAMA Network Open แต่ผลลัพธ์ทางสุขภาพอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล

เว็บไซต์นี้มีเจตนาเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ด้านสุขภาพและไม่รับผิดชอบต่อความเสียหายใด ๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการนำข้อมูลไปใช้โดยไม่ได้รับคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์

📚 แหล่งอ้างอิง

Elahy V, Newton CC, McCullough ML, et al. Adherence to American Cancer Society Guideline and Mortality in Men With Nonmetastatic Prostate Cancer. JAMA Network Open. Published Online: September 26, 2025. doi:10.1001/jamanetworkopen.2025.33922
แหล่งข้อมูล: jamanetwork.com

Posted on

🫀วันหัวใจโลก 2025: เปิดข้อมูลโรคหัวใจและหลอดเลือดในคนไทย

เผยแพร่ 29 กันยายน “วันหัวใจโลก” โดยสหพันธ์หัวใจโลก(WHF) — วันแห่งการขับเคลื่อนให้คนทั้งโลกหันมาป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุการตายอันดับต้น ๆ ของมนุษยชาติ และสามารถป้องกันได้ถึงราว 80% หากเราจัดการปัจจัยเสี่ยงได้อย่างจริงจัง World Heart Federation

🎯 วันหัวใจโลกคืออะไร และทำไมคนไทยควรใส่ใจ

วันหัวใจโลก (World Heart Day) จัดขึ้นทุกวันที่ 29 กันยายนของทุกปี โดยสหพันธ์หัวใจโลก(WHF) เพื่อกระตุ้นให้รัฐบาล สถานพยาบาล ชุมชน และประชาชน ลงมือป้องกันโรคหัวใจด้วยมาตรการที่พิสูจน์ผลได้ เช่น ลดเกลือ เพิ่มกิจกรรมทางกาย เลิกบุหรี่ และตรวจคัดกรองความดัน-เบาหวานอย่างสม่ำเสมอ (ธีมแคมเปญช่วงหลัง: “Don’t Miss a Beat”) World Heart Federation+1

📊 ภาระโรคหัวใจของประเทศไทย: ตัวเลขล่าสุดที่น่ากังวล

  • ข้อมูลขององค์การอนามัยโลก(WHO) ระบุว่า โรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมอง เป็นสาเหตุการตายสำคัญของคนไทยอย่างต่อเนื่อง (กลุ่มโรคไม่ติดต่อคร่าชีวิตคนไทยส่วนใหญ่) datadot
  • ฝ่ายสื่อสารของกรมควบคุมโรค(DDC) กระทรวงสาธารณสุข รายงานในวาระวันหัวใจโลกปี 2566 ว่า คนไทยเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือดราว 70,000 รายในปีที่ผ่านมา ตอกย้ำว่า “ป้องกันได้” หากจัดการปัจจัยเสี่ยงตั้งแต่เนิ่น ๆ Department of Disease Control
  • ฐานข้อมูล World Heart Observatory ของสหพันธ์หัวใจโลก(WHF) ประเมินว่า ประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือด 136,761 รายในปี 2021 และประเทศไทยได้ดำเนินนโยบายหลักด้านหัวใจและหลอดเลือดครบทั้ง 8 ด้าน (เช่น นโยบายลดเกลือ เลิกบุหรี่ คัดกรอง ฯลฯ) World Heart Federation

🩺 “ตัวจุดชนวน” ที่พบในคนไทย: ความดัน เบาหวาน ไขมัน และพฤติกรรมเสี่ยง

1) ความดันโลหิตสูง – การสำรวจระดับชาติ (NHES) โดยนักวิจัยไทยรายงานว่า ความชุกแบบปรับตามอายุอยู่ที่ ~25–26% (ปี 2019–2020) แต่ “การคุมความดันให้อยู่ในเกณฑ์” ลดลงเหลือ ~22–23% ในช่วงเดียวกัน สะท้อนช่องว่างการดูแลต่อเนื่องที่ต้องเร่งอุด BioMed Central+1

2) เบาหวาน – แนวโน้ม ความชุกหรือความหนาแน่นของผู้เป็นโรคเบาหวานของคนไทยเพิ่มขึ้นยาวนานตั้งแต่ปี 2004 และยังเป็นปัจจัยรุกรานหัวใจและหลอดเลือดอย่างมาก ต้องเน้นคัดกรอง-ดูแลระดับน้ำตาลและไขมันร่วมกัน (หลักฐานเชิงระบาดวิทยาไทยอัปเดตถึงปี 2025) PMC

3) ไขมันในเลือดสูง – ข้อมูลเปรียบเทียบสากลของสหพันธ์หัวใจโลก(WHF) ชี้ว่า คนไทยมีระดับคอเลสเตอรอลชนิด non-HDL ค่อนข้างสูงทั้งหญิงและชายเมื่อเทียบกับหลายประเทศ จึงควรกำหนดเป้าหมายลดไขมันและเกลืออย่างจริงจังในระดับนโยบายและครัวเรือน World Heart Federation

4) พฤติกรรมเสี่ยง (อาหาร-เกลือ-กิจกรรมทางกาย) – งานวิจัยด้านโภชนาการและพฤติกรรมกลุ่มโรคไม่ติดต่อในไทยปี 2025 พบว่า อาหารไม่เหมาะสม เป็นปัจจัยเสี่ยงที่พบบ่อยที่สุด ตามด้วย ภาวะอ้วน/น้ำหนักเกิน และ ไม่มีกิจกรรมทางกายเพียงพอ PMC
นอกจากนี้ เอกสารขององค์การอนามัยโลก(WHO) ระบุว่า คนไทยอายุ 18+ มีภาวะกิจกรรมทางกายไม่เพียงพอในระดับน่าห่วง (โปรไฟล์ประเทศไทย ปี 2022 และแฟกต์ชีตฉบับปี 2024) ซึ่งสัมพันธ์โดยตรงกับความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด World Health Organization+1

🧂 โซเดียมสูง: จุดบอดที่ต้องแก้ไขทั่วทั้งตลาดและอาหารบนโต๊ะ

งานวิจัยที่ตีพิมพ์โดย ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค(CDC) สหรัฐฯ รายงานว่า โรคความดันโลหิตสูงของคนไทยในปี 2020 ประมาณ 25% และชี้ให้เห็น “โอกาสเชิงนโยบาย” ผ่าน เครื่องปรุงโซเดียมต่ำ ซึ่งช่วยลดการได้รับเกลือโดยไม่กระทบรสชาติ—แนวทางเสริมต่อยุทธศาสตร์ลดเค็มระดับชาติของไทย CDC

🏃‍♀️ กิจกรรมทางกาย: ชี้ชะตาหัวใจตั้งแต่วัยเด็กถึงวัยผู้ใหญ่

  • วัยเด็กและเยาวชน: รายงานการ์ดประเทศไทยปี 2022 พบว่า เพียง ~27% ที่ทำกิจกรรมทางกายตามเกณฑ์ขั้นต่ำ 60 นาที/วัน สม่ำเสมอ—แนวโน้มนี้เชื่อมโยงกับน้ำหนักเกินและโรคไม่ติดต่อในอนาคต PMC
  • ผู้ใหญ่: เอกสารขององค์การอนามัยโลก(WHO) ชี้ว่า คนไทยจำนวนมากยังมีกิจกรรมทางกายไม่เพียงพอ สอดคล้องกับการสำรวจพฤติกรรมด้านสุขภาพของ สำนักงานสถิติแห่งชาติ(NSO) ปี 2564 ที่นำมาใช้เป็นฐานวางแผนนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขและกรมอนามัย World Health Organization+2National Statistical Office+2

🏥 เข้าถึงการคัดกรองและการรักษา: จุดแข็งของระบบบัตรทองต้องใช้ให้คุ้ม

ภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า (บัตรทอง) คนไทยมีสิทธิ “ตรวจ-รักษา-รับยาความดันโลหิตสูง” ได้ที่หน่วยบริการปฐมภูมิ แต่ข้อมูลระดับชาติบ่งชี้ว่า สัดส่วน “ความสามารถควบคุมความดันได้” ยังต่ำ จำเป็นต้องเสริม การติดตามอย่างต่อเนื่อง (continuity of care) เครื่องมือ home BP monitoring และการ ปรับพฤติกรรมที่บ้านและที่ทำงาน ควบคู่ไปกับการใช้ยาลดความดัน BioMed Central+1

🧭 แผนระดับชาติและบทเรียนเชิงนโยบาย

ประเทศไทยมี แผนยุทธศาสตร์โรคไม่ติดต่อ (NCD) ระดับชาติ และกรณีศึกษา “NCD Investment Case” ร่วมกับองค์การอนามัยโลก(WHO)/สหประชาชาติ ที่ย้ำว่า การลงทุนในมาตรการหลัก (ลดเกลือ คัดกรองความดัน-เบาหวาน เลิกบุหรี่ เพิ่มกิจกรรมทางกาย) ให้ผลลัพธ์สูงขึ้นทั้งด้านสุขภาพและด้านเศรษฐกิจของชาติ ICCP Portal+2World Health Organization+2

✅ เช็กลิสต์ป้องกันเสียชีวิตก่อนวัยอันควร (ทำได้เลยวันนี้)

  • ลดเกลือ โซเดียม และเครื่องปรุงรสเค็ม เลือกผลิตภัณฑ์ “โซเดียมต่ำ” (เข้มงวดได้ด้วยการพิจารณาที่ฉลากโภชนาการและมาตรฐานตลาด) — หลักฐานสนับสนุนจากงานวิจัยนโยบายด้านเครื่องปรุงโซเดียมต่ำในคนไทย (ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค(CDC)) CDC
  • วัดความดันอย่างสม่ำเสมอ และ พบแพทย์เมื่อน้ำหนักเกินเกณฑ์—เกณฑ์การแบ่งระดับและความรู้พื้นฐานเรื่องความดันจากกรมควบคุมโรค(DDC) Department of Disease Control
  • เดินให้ได้อย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์ (หรือกิจกรรมแอโรบิกระดับปานกลาง) + เสริมกล้ามเนื้ออย่างน้อยสัปดาห์ละ 2 วัน ตามคำแนะนำขององค์การอนามัยโลก(WHO) World Health Organization+1
  • คุมเบาหวานและไขมัน พร้อมกัน—อาศัยการคัดกรองสม่ำเสมอและการปรับอาหาร/ยา ตามแนวโน้มความชุกในคนไทยที่ยังเพิ่มขึ้น (หลักฐานเอเชียตะวันออกเฉียงใต้/ไทย) PMC
  • งดบุหรี่และแอลกอฮอล์เกินเกณฑ์, นอนพอ, จัดการความเครียด, ลดเวลานั่งหน้าจอ—มาตรการวิถีชีวิตที่งานวิจัยกลุ่มโรคไม่ติดต่อยืนยันว่ามีผลต่อความเสี่ยงหัวใจของคนไทยอย่างมีนัยสำคัญ PMC

📰 สรุปเชิงข่าว

ในห้วง วันหัวใจโลก 29 กันยายน ปีนี้ ข้อมูลจาก องค์การอนามัยโลก(WHO), สหพันธ์หัวใจโลก(WHF) และหน่วยงานด้านสาธารณสุของไทยชี้ชัด: โรคหัวใจและหลอดเลือดยังคร่าชีวิตคนไทยจำนวนมาก แต่ส่วนใหญ่ป้องกันได้ จุดชี้ขาดอยู่ที่ การควบคุมปัจจัยเสี่ยง (เกลือ/โซเดียม กิจกรรมทางกาย น้ำหนัก ความดัน เบาหวาน ไขมัน) และ ความต่อเนื่องของการรักษา ในระบบปฐมภูมิ—หากทำครบถ้วน เราจะ “ไม่พลาดโอกาสป้องกัน” ของตนเองและสังคมไทยทั้งประเทศ BioMed Central+3World Heart Federation+3World Heart Federation+3


📝 หมายเหตุสำคัญ

  1. ข้อมูลเพื่อการให้ความรู้
    บทความนี้จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านสุขภาพหัวใจและหลอดเลือดในบริบทของประเทศไทย โดยอ้างอิงจากข้อมูลและงานวิจัยของหน่วยงานภาครัฐ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ เช่น องค์การอนามัยโลก(WHO), สหพันธ์หัวใจโลก(WHF), ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค(CDC), กระทรวงสาธารณสุข, กรมควบคุมโรค และสำนักงานสถิติแห่งชาติ(NSO)
  2. ไม่ใช่คำวินิจฉัยทางการแพทย์
    ข้อมูลทั้งหมดมิได้มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้แทนคำปรึกษาหรือคำวินิจฉัยจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ หากท่านมีปัญหาสุขภาพหรือสงสัยว่าตนเองอาจมีภาวะเสี่ยงโรคหัวใจ ควรรีบพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและคำแนะนำที่เหมาะสม
  3. ความถูกต้องของข้อมูล
    แม้ว่าจะมีการใช้ข้อมูลจากงานวิจัยและรายงานที่เชื่อถือได้ แต่สถิติด้านสุขภาพและนโยบายสาธารณะอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามช่วงเวลา ควรตรวจสอบข้อมูลล่าสุดจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเสมอ
  4. การนำไปใช้ต่อ
    สามารถนำเนื้อหาไปเผยแพร่ต่อเพื่อประโยชน์สาธารณะได้ โดยควรอ้างอิงแหล่งที่มาอย่างเหมาะสม เพื่อสนับสนุนการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและสร้างความตระหนักรู้ด้านสุขภาพในสังคม

📚 แหล่งอ้างอิง

ประเทศไทย

  1. กรมควบคุมโรค(DDC) กระทรวงสาธารณสุข: ข่าวรณรงค์วันหัวใจโลก 2566 — คนไทยเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือด ~70,000 ราย/ปี. Department of Disease Control
  2. กรมควบคุมโรค(DDC): ความดันโลหิตสูง—นิยามและระดับความรุนแรง. Department of Disease Control
  3. สำนักงานสถิติแห่งชาติ(NSO): รายงานสำรวจพฤติกรรมด้านสุขภาพของประชากร พ.ศ.2564 (รายงานฉบับสมบูรณ์/ชุดข้อมูล). National Statistical Office+1
  4. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข: ตัวชี้วัดกิจกรรมทางกายอ้างอิงข้อมูลจาก NSO 2564. DopaH
  5. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข/โครงการนโยบายและแผนยุทธศาสตร์ NCD ระดับชาติ (เอกสารแผน 2017–2021). ICCP Portal

ต่างประเทศ/องค์การระหว่างประเทศ

  1. องค์การอนามัยโลก(WHO): หน้าประเทศไทย (ภาพรวมข้อมูลสุขภาพ) และแฟกต์ชีตกิจกรรมทางกาย ปี 2024; โปรไฟล์กิจกรรมทางกายประเทศไทย ปี 2022. datadot+2World Health Organization+2
  2. สหพันธ์หัวใจโลก(WHF): คำอธิบาย/ทรัพยากรแคมเปญวันหัวใจโลก 2025; ข้อมูล World Heart Observatory (ตัวเลขการเสียชีวิต CVD ของไทย ปี 2021). World Heart Federation+2World Heart Federation+2
  3. ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค(CDC) สหรัฐอเมริกา: งานวิจัยด้านเครื่องปรุงรสโซเดียมลดและความดันโลหิตสูงในไทย. CDC

หลักฐานวิจัยเชิงระบาดวิทยาในคนไทย (ตีพิมพ์สากล)

  • แนวโน้มความดันโลหิตสูงของคนไทย 2004–2020 (NHES) — ความชุกรวม ~25–26% และสัดส่วนคุมความดันลดลงช่วง 2019–2020. BioMed Central+1
  • แนวโน้มเบาหวานในคนไทย (อัปเดต 2025). PMC
  • ปัจจัยเสี่ยงพฤติกรรม NCD ในไทย ปี 2025 (อาหาร/อ้วน/ขยับกายน้อย ฯลฯ). PMC
  • เด็กและเยาวชนไทยทำกิจกรรมทางกายไม่ถึงเกณฑ์ (Report Card 2022). PMC

Posted on

🚶‍♀️ ทำไมโรคไม่ติดต่อเรื้อรังถึงเพิ่มขึ้น? ปัจจัยแฝงจากอาหารและวิถีชีวิต

ในอดีตคนเรามักเสียชีวิตจากโรคติดเชื้อ เช่น ไข้ทรพิษ (Smallpox) อหิวาตกโรค (Cholera) หรือวัณโรค (Tuberculosis) แต่เมื่อสภาพสังคมเปลี่ยนไป โดยเฉพาะการขยายตัวของเมือง อายุขัยที่ยืนยาวขึ้น และพฤติกรรมการกินอยู่แบบ “เร่งรีบ” โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) จึงกลายมาเป็นปัญหาสำคัญแทน

ข้อมูลจาก องค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า ปัจจุบันคนทั่วโลกกว่า 74% เสียชีวิตด้วย NCDs เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular disease) มะเร็ง (Cancer) เบาหวาน (Diabetes) และโรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรัง (Chronic respiratory disease) 【WHO】

สำหรับประเทศไทยเอง คนไทยเสียชีวิตจาก NCDs มากกว่า 400,000 คนต่อปี หรือกว่า 1,000 คนต่อวัน ซึ่งคิดเป็นถึง 80% ของการเสียชีวิตทั้งหมด 【กรมควบคุมโรค, กระทรวงสาธารณสุข】


🕰️ วิวัฒนาการของ NCDs: จากโรคติดเชื้อ → โรคเรื้อรัง

ในศตวรรษก่อน โรคติดเชื้อเป็นภัยใหญ่หลวงต่อมนุษย์ แต่ปัจจุบันด้วยการแพทย์และวัคซีน โรคเหล่านั้นถูกควบคุมได้มากขึ้น สิ่งที่เข้ามาแทนที่คือ “โรคที่เกิดจากพฤติกรรม” เช่น การกินอาหารแปรรูป (Processed food) การไม่ออกกำลังกาย (Physical inactivity) และการบริโภคเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล (Sugar-sweetened beverages)

องค์การอนามัยโลก (WHO) ยืนยันว่า แนวโน้มโรคไม่ติดต่อเพิ่มสูงขึ้นเรื่อย ๆ และเป็นสาเหตุการตายที่สามารถ “ป้องกันได้” หากเราลดพฤติกรรมเสี่ยงลง 【WHO/Europe Report】


🧪 ปัจจัยเชิงพาณิชย์: เมื่ออาหารอุตสาหกรรมมีอิทธิพลต่อสุขภาพ

ในยุคนี้ ธุรกิจอาหารและการตลาดมีอิทธิพลอย่างมากต่อการกินของเรา องค์การอนามัยโลก (WHO) เรียกสิ่งนี้ว่า “ปัจจัยเชิงพาณิชย์ที่กำหนดสุขภาพ (Commercial determinants of health)”

ตัวอย่างเช่น

  • อาหารสะดวกซื้อ (Convenience foods) ที่เข้าถึงง่าย ราคาถูก แต่เต็มไปด้วยเกลือ น้ำตาล และไขมัน
  • การตลาดต่อเด็กและเยาวชน ที่มักโฆษณาขนม น้ำอัดลม และอาหารจานด่วน

สิ่งเหล่านี้ทำให้คนจำนวนมากบริโภคเกินจำเป็นโดยไม่รู้ตัว และเพิ่มความเสี่ยงต่อ NCDs 【WHO】


🥫 อาหารแปรรูปและอาหารแปรรูปขั้นสูง (Ultra-processed foods: UPFs)

  • คืออะไร?
    อาหารที่ผ่านกระบวนการผลิตอุตสาหกรรมจนเปลี่ยนสภาพ เช่น น้ำอัดลม ขนมขบเคี้ยว บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป อาหารพร้อมทาน
  • มีผลอย่างไร?
    งานวิจัยชี้ว่า การกิน UPFs มากเกินไปสัมพันธ์กับความเสี่ยงโรคหัวใจ เบาหวาน มะเร็งบางชนิด และโรคอ้วน 【IARC, BMJ Meta-analysis】
  • ข้อถกเถียง
    แม้ยังมีเสียงวิจารณ์ว่าไม่ควรเหมารวมอาหารทุกชนิดในกลุ่มนี้ แต่ผู้เชี่ยวชาญยอมรับตรงกันว่า โซเดียม น้ำตาล และไขมันอิ่มตัว ในอาหารเหล่านี้คือปัจจัยหลักที่ทำลายสุขภาพ 【UK Nutrition Society】

🧂 โซเดียม (Sodium) และโรคความดันโลหิตสูง

ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (CDC) รายงานว่า โซเดียมส่วนใหญ่ที่เรากินไม่ได้มาจากเกลือที่โรยเอง แต่แฝงอยู่ในอาหารแปรรูป เช่น ไส้กรอก บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ขนมอบกรอบ ซึ่งการกินมากเกินไปทำให้ความดันโลหิตสูงและเสี่ยงโรคหัวใจ 【CDC】


🥤 น้ำตาลและเครื่องดื่มหวาน (Sugar-sweetened beverages: SSBs)

การบริโภคน้ำตาลสูง โดยเฉพาะในรูปแบบเครื่องดื่มหวาน ทำให้เกิดโรคอ้วน เบาหวานชนิดที่ 2 และโรคหัวใจ หลายประเทศจึงใช้มาตรการ “ภาษีความหวาน (Sugar tax)” เพื่อแก้ปัญหา

ประเทศไทย เริ่มเก็บภาษีความหวานตั้งแต่ปี 2560 โดยคิดตามปริมาณน้ำตาลต่อ 100 มิลลิลิตร เพื่อบังคับให้อุตสาหกรรมปรับสูตรและลดการบริโภค 【กรมสรรพสามิต】


🧁 ไขมันทรานส์ (Trans-fat) ศัตรูตัวร้ายของหัวใจ

องค์การอนามัยโลก (WHO) ยืนยันว่า ไขมันทรานส์เพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจและไม่ควรมีอยู่ในอาหาร

ประเทศไทย ประกาศ “แบนไขมันทรานส์” ตั้งแต่ปี 2561 และในปี 2024 องค์การอนามัยโลกประกาศรับรองว่าไทยคือหนึ่งในประเทศที่ประสบความสำเร็จในการกำจัดไขมันทรานส์ได้สำเร็จ 【WHO】


🏷️ ป้ายโภชนาการ “ทางเลือกสุขภาพ (Healthier Choice)”

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของไทย ออกเครื่องหมาย “ทางเลือกสุขภาพ” เพื่อช่วยผู้บริโภคเลือกอาหารที่มีน้ำตาล ไขมัน และโซเดียมน้อยกว่า โดยปัจจุบันมีสินค้าที่ได้รับเครื่องหมายนี้มากกว่า 3,000 รายการ 【อย.】


📣 การตลาดผลิตภัณฑ์อาหารต่อกลุ่มเด็ก

เด็กและเยาวชนเป็นกลุ่มที่อ่อนไหวต่อโฆษณาอาหาร องค์การอนามัยโลก (WHO) แนะนำให้ทุกประเทศออกกฎหมาย ห้ามโฆษณาอาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล เกลือ และไขมันสูงต่อเด็ก ไม่ว่าจะในทีวีหรือสื่อออนไลน์ 【WHO】


🚶‍♀️ วิถีชีวิตเนือยนิ่ง (Physical inactivity) + อาหารสะดวกซื้อ

พฤติกรรม “นั่งมาก ขยับน้อย” บวกกับอาหารสะดวกซื้อแคลอรีสูง ทำให้เสี่ยงโรค NCDs มากขึ้น องค์การอนามัยโลก เตือนว่าผู้ใหญ่ควรออกกำลังกายอย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์ เพื่อป้องกันโรค 【WHO Global Physical Activity Report】


✅ บทสรุป

โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) เป็นปัญหาใหญ่ที่เกิดจากพฤติกรรมการกินและวิถีชีวิตในยุคใหม่ หลักฐานจากทั้งในและต่างประเทศชี้ชัดว่า อาหารแปรรูป โซเดียม น้ำตาล ไขมันทรานส์ และพฤติกรรมเนือยนิ่ง คือสาเหตุหลัก

ประเทศไทยมีความก้าวหน้า เช่น การเก็บภาษีความหวาน การแบนไขมันทรานส์ และการใช้สัญลักษณ์ทางเลือกสุขภาพ แต่ยังมีความท้าทายในการลดโซเดียมและการป้องกันการตลาดอาหารต่อเด็ก

แหล่งอ้างอิง :

ต่างประเทศ/ระหว่างประเทศ

  1. องค์การอนามัยโลก (องค์การอนามัยโลก: WHO) – NCDs: Key facts; World Health Statistics 2024 (ส่วนแบ่งการตายจาก NCDs เพิ่มตั้งแต่ปี 2000); แนวทางภาษีเพื่ออาหารสุขภาพ; แนวทางจำกัดการตลาดอาหารต่อเด็ก; รายงาน WHO/Europe 2025 เรื่องการตายที่ป้องกันได้จาก NCDs; บทความเชิงนโยบาย commercial determinants. IARCIris+1World Health Organization+2World Health Organization+2
  2. สถาบันวิจัยมะเร็งนานาชาติ (สถาบันวิจัยมะเร็งนานาชาติ: IARC/WHO) – ข่าว/สรุปหลักฐานความเชื่อมโยง UPFs กับมะเร็ง-เมตาบอลิกมัลติโมร์บิดิตี. IARC
  3. องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ: FAO) – รายงาน “Ultra-processed foods, diet quality and human health.” Open Knowledge FAO
  4. ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค: CDC) – “About Sodium and Health”, “Vital Signs: Where’s the sodium?”, เอกสารแนวปฏิบัติ food service guidelines (ลดโซเดียม/เลิกทรานส์). CDCCDC ArchiveCDC Stacks
  5. WHO – การรับรองประเทศที่ขจัดไขมันทรานส์ (ไทยได้รับการรับรองในปี 2024). World Health Organization

ประเทศไทย

  1. ทำเนียบรัฐบาล/ข่าวรัฐบาล – แถลงนโยบายขับเคลื่อนแผน NCDs และสถิติเสียชีวิต >400,000 ราย/ปี. thaigov.go.th
  2. กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข – เอกสาร/รายงานสถานการณ์ NCDs และภาระโรค (ระบุ 4 โรคหลักและการสูญเสียทางเศรษฐกิจ). ddc.moph.go.thncdclinicplus.ddc.moph.go.th
  3. กรมสรรพสามิต – โครงสร้าง “ภาษีความหวาน” เครื่องดื่ม (ชั้นตามปริมาณน้ำตาล).
  4. สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) – ข่าว/ข้อมูล “สัญลักษณ์ทางเลือกสุขภาพ (Healthier Choice)”. en.fda.moph.go.th

งานวิจัย/หลักฐานเพิ่มเติม

  • เมตา-วิเคราะห์ BMJ 2024: ความสัมพันธ์การบริโภค UPFs กับผลลัพธ์สุขภาพไม่พึงประสงค์ (คาร์ดิโอเมตาบอลิก/สุขภาพจิต). BMJ
  • เอกสารนโยบาย/รีวิวจากยุโรปเกี่ยวกับ UPFs และระบบอาหาร (สำหรับฉากหลังเชิงนโยบาย). Iris+1
  • บันทึกเชิงวิชาการของสหราชอาณาจักรว่าด้วยข้อถกเถียงการใช้หมวด “UPF” ในการกำหนดนโยบายสาธารณะ. British Nutrition Foundation