ป้ายกำกับ: หัวใจวาย

(ภาพประกอบ-สร้างจาก AI)

ในยุคที่ข้อมูลทางสุขภาพหาได้ง่ายและร้านขายยามีอยู่ทุกหัวมุมถนน การซื้อยาแก้ปวดรับประทานเองกลายเป็นเรื่องธรรมดาสำหรับหลายคน ไม่ว่าจะเป็นอาการปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ ปวดประจำเดือน หรือปวดข้อ คนจำนวนไม่น้อยมักจะหันไปพึ่งยาในกลุ่ม Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน (ibuprofen), ไดโคลฟีแนค (diclofenac), นาพรอกเซน (naproxen) และอื่น ๆ โดยไม่ปรึกษาแพทย์

แม้ยาเหล่านี้จะมีประสิทธิภาพสูงในการระงับอาการปวดและอักเสบ แต่การใช้โดยขาดความรู้หรือใช้ต่อเนื่องในระยะยาว อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายอย่างคาดไม่ถึง บทความนี้จะวิเคราะห์ถึงผลกระทบที่ตามมา พร้อมแนวทางการใช้ยาแก้ปวดอย่างปลอดภัย โดยอ้างอิงจากหลักฐานงานวิจัยทางการแพทย์

1. ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs คืออะไร?

NSAIDs เป็นกลุ่มยาที่ออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ ลดไข้ และบรรเทาอาการปวด โดยการยับยั้งเอนไซม์ Cyclooxygenase (COX) ที่มีบทบาทในการผลิตสาร Prostaglandin ซึ่งเกี่ยวข้องกับกระบวนการอักเสบและความเจ็บปวด

ยากลุ่มนี้มักถูกใช้เพื่อรักษาอาการที่พบบ่อย เช่น:

• ปวดศีรษะไมเกรน
• ปวดกล้ามเนื้อหลังการออกกำลังกาย
• ปวดข้อจากข้อเสื่อมหรือรูมาตอยด์
• ปวดประจำเดือน

แม้จะให้ผลเร็วและเห็นผล แต่การใช้โดยไม่มีคำแนะนำจากแพทย์อาจก่อให้เกิดผลเสียในระยะสั้นและระยะยาว

2. อันตรายจากการใช้ NSAIDs โดยไม่ควบคุม

2.1 กระเพาะอาหารและลำไส้

NSAIDs มีผลลดการผลิตสารที่ช่วยปกป้องเยื่อบุกระเพาะอาหาร ทำให้ผู้ใช้มีความเสี่ยงสูงในการเกิด แผลในกระเพาะอาหาร เลือดออกในกระเพาะ หรือลำไส้ทะลุ

งานวิจัยจาก Wolfe และคณะ (1999) ตีพิมพ์ในวารสาร New England Journal of Medicine พบว่า ผู้ใช้ NSAIDs เป็นประจำมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นในการเกิดแผลในกระเพาะอาหารและเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร โดยความเสี่ยงของการเสียชีวิตจากภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้มีอยู่จริง โดยเฉพาะในผู้สูงอายุและผู้ที่ใช้ยานานเกิน 7 วัน¹

นอกจากนี้ Lanas และคณะ (2006) ยังรายงานว่า การใช้ NSAIDs เพิ่มความเสี่ยงของการตกเลือดในกระเพาะอาหารถึง 4.5 เท่า²

2.2 ไตเสื่อม

NSAIDs ส่งผลต่อไตโดยลดการไหลเวียนเลือดไปยังหน่วยไต ซึ่งทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลัน และหากใช้ต่อเนื่องอาจเร่งให้เกิดภาวะไตเรื้อรัง

Perneger และคณะ (1994) รายงานใน New England Journal of Medicine ว่า ผู้ที่ใช้ NSAIDs เป็นประจำมีโอกาสเสี่ยงต่อโรคไตเรื้อรังเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุหรือผู้มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง³

นอกจากนี้ Whelton (1999) ยังระบุว่า NSAIDs สามารถทำให้เกิดการลดประสิทธิภาพของยาควบคุมความดันโลหิต และเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะไตเสื่อมอย่างชัดเจน⁴

2.3 หัวใจและหลอดเลือด

NSAIDs บางชนิด โดยเฉพาะ diclofenac และ COX-2 inhibitors เช่น celecoxib มีผลเพิ่มความเสี่ยงของกล้ามเนื้อหัวใจตายและหลอดเลือดสมองตีบ

Bhala และคณะ (2013) ทำการวิเคราะห์เมตา-อะนาไลซิสจากงานวิจัยมากกว่า 280 การทดลองแบบสุ่ม พบว่า diclofenac เพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมองตีบถึง 40% เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม⁵

ในทำนองเดียวกัน Fosbøl และคณะ (2010) จากประเทศเดนมาร์ก ศึกษากลุ่มประชากรจำนวนมาก พบว่าแม้แต่การใช้ NSAIDs เพียงช่วงสั้น (ไม่กี่วัน) ก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงหัวใจวาย โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจอยู่ก่อน⁶

2.4 ตับอักเสบ

แม้จะพบน้อยกว่าการเกิดผลข้างเคียงกับกระเพาะอาหารและไต แต่การอักเสบของตับจาก NSAIDs โดยเฉพาะ diclofenac ก็มีรายงานบ่อยครั้ง

Larrey และคณะ (1993) รายงานใน Journal of Hepatology ว่า diclofenac เป็นหนึ่งใน NSAIDs ที่มีรายงานการทำให้เกิดตับอักเสบจากยา (drug-induced hepatitis) มากที่สุด โดยบางรายเป็นรุนแรงจนถึงขั้นตับวายเฉียบพลัน⁷

งานวิจัยของ Licata และคณะ (2010) ใน World Journal of Gastroenterology ยืนยันเพิ่มเติมว่า NSAIDs โดยเฉพาะ diclofenac มีแนวโน้มสูงในการกระตุ้นภาวะตับอักเสบแบบไม่แสดงอาการ หรือแบบแฝง (subclinical liver injury) ซึ่งอาจไม่แสดงอาการจนกระทั่งเกิดความเสียหายสะสม⁸

3. ผลกระทบระยะยาว

• อาการเรื้อรัง: การกดอาการปวดเรื้อรังด้วย NSAIDs โดยไม่หาสาเหตุที่แท้จริง อาจทำให้โรคประจำตัว เช่น ข้อเสื่อม หรือเส้นประสาทอักเสบ ไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง
• ภาวะแทรกซ้อนสะสม: ยิ่งใช้ยาบ่อยโดยไม่หยุดพัก ระบบทางเดินอาหาร ไต และหัวใจจะได้รับผลกระทบสะสมอย่างต่อเนื่อง
• ภาวะดื้อยา: แม้ NSAIDs ไม่ทำให้เกิดการดื้อยาแบบยาปฏิชีวนะ แต่การใช้ต่อเนื่องอาจลดประสิทธิภาพของยาลง เมื่อใช้ในภาวะเฉียบพลัน

4. แนวทางการใช้ NSAIDs อย่างปลอดภัย

• ใช้ยาเฉพาะเมื่อจำเป็น: ไม่ควรใช้ติดต่อกันเกิน 5–7 วันโดยไม่ปรึกษาแพทย์
• รับประทานหลังอาหารทันที: เพื่อลดการระคายเคืองกระเพาะอาหาร
• ไม่ควรใช้ร่วมกับแอลกอฮอล์ หรือยาสเตียรอยด์
• อ่านฉลากยาและปริมาณสูงสุดต่อวันอย่างเคร่งครัด
• ปรึกษาแพทย์หากมีโรคประจำตัว เช่น โรคไต หัวใจ หรือโรคตับ ก่อนใช้ยา

5. ทางเลือกอื่นแทนยาแก้ปวด

• การประคบร้อน/เย็น: สำหรับอาการปวดกล้ามเนื้อหรือข้อ
• การนวดหรือกายภาพบำบัด
• การออกกำลังกายเพื่อปรับสมดุลกล้ามเนื้อ
• การใช้สมุนไพร เช่น ขมิ้นชัน หรือฟ้าทะลายโจร (ในปริมาณที่เหมาะสม)

บทสรุป

ยาแก้ปวดโดยเฉพาะในกลุ่ม NSAIDs แม้จะเป็นทางเลือกที่ดูสะดวกและได้ผลเร็ว แต่หากใช้ผิดวิธีหรือใช้เป็นประจำโดยไม่ระวัง อาจก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงต่อระบบอวัยวะหลายส่วน ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

การใช้ยาอย่างมีความรู้และอยู่ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยที่สุด เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด.

แหล่งอ้างอิง :

1. Wolfe MM, Lichtenstein DR, Singh G. Gastrointestinal toxicity of nonsteroidal antiinflammatory drugs. N Engl J Med. 1999;340(24):1888-1899. doi:10.1056/NEJM199906173402407 ↩
2. Lanas A, Garcia-Rodriguez LA, Arroyo MT, et al. Risk of upper gastrointestinal ulcer bleeding associated with selective cyclo-oxygenase-2 inhibitors, traditional NSAIDs, aspirin and combinations. Gut. 2006;55(12):1731–1738. doi:10.1136/gut.2005.087262 ↩
3. Perneger TV, Whelton PK, Klag MJ. Risk of kidney failure associated with the use of acetaminophen, aspirin, and nonsteroidal antiinflammatory drugs. N Engl J Med. 1994;331(25):1675-1679. doi:10.1056/NEJM199412223312504 ↩
4. Whelton A. Nephrotoxicity of nonsteroidal anti-inflammatory drugs: physiologic foundations and clinical implications. Am J Med. 1999;106(5B):13S-24S. doi:10.1016/S0002-9343(99)00063-7 ↩
5. Bhala N, Emberson J, Merhi A, et al. Vascular and upper gastrointestinal effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs: meta-analyses of individual participant data from randomised trials. Lancet. 2013;382(9894):769-779. doi:10.1016/S0140-6736(13)60900-9 ↩
6. Fosbøl EL, Folke F, Jacobsen S, et al. Cause-specific cardiovascular risk associated with nonsteroidal antiinflammatory drugs among healthy individuals. Circ Cardiovasc Qual Outcomes. 2010;3(4):395-405. doi:10.1161/CIRCOUTCOMES.109.930735 ↩
7. Larrey D. Epidemiology and individual susceptibility to adverse drug reactions affecting the liver. J Hepatol. 2000;32(1 Suppl):1-10. doi:10.1016/S0168-8278(00)80407-X ↩
8. Licata A, Randazzo C, Butera G, et al. Clinical implications of nonsteroidal anti-inflammatory drug-induced hepatic injury. World J Gastroenterol. 2010;16(45):5651-5661. doi:10.3748/wjg.v16.i45.5651 ↩