ข่าวเชิงวิเคราะห์: สหรัฐฯ จับนักวิทยาศาสตร์ชาวจีนลักลอบนำเชื้อราร้ายแรง เสี่ยงเป็น “อาวุธก่อการร้ายทางเกษตร”

(ภาพประกอบ-สร้างจาก AI)

ทางการสหรัฐอเมริกาได้จับกุม หยุนฉิง เจี้ยน (Yunqing Jian) และ ซุนหยง หลิว (Zunyong Liu) สองนักวิทยาศาสตร์ชาวจีน ในข้อหาลักลอบนำเข้าจุลชีพชนิดหนึ่งที่เป็นอันตรายร้ายแรงต่อความมั่นคงด้านเกษตรกรรมของประเทศ โดยเฉพาะเชื้อรา Fusarium graminearum ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่ม “อาวุธก่อการร้ายทางการเกษตร (agroterrorism weapon)” ตามรายงานของสำนักงานสอบสวนกลางสหรัฐ (FBI)

เชื้อราที่เป็นภัยมากกว่าที่คิด

เชื้อ Fusarium graminearum หรือที่รู้จักในชื่อ “โรคเฮดไบลท์ (Head Blight)” เป็นเชื้อราที่สามารถทำลายพืชผลสำคัญอย่าง ข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ ข้าวโพด และข้าว สร้างความเสียหายทางเศรษฐกิจปีละหลายพันล้านดอลลาร์ นอกจากนี้ยังสามารถผลิตสารพิษที่ส่งผลต่อมนุษย์และสัตว์ เช่น อาการอาเจียน, ตับถูกทำลาย และปัญหาด้านระบบสืบพันธุ์

แผนการลับและหลักฐานทางดิจิทัล

ตามคำร้องเรียนของอัยการ สองนักวิจัยมีประวัติทำงานวิจัยเกี่ยวกับเชื้อรานี้ในประเทศจีน และมีหลักฐานการสื่อสารทางดิจิทัลที่แสดงว่า หยุนฉิง เจี้ยน ยังคงดูแลเชื้อรานี้ในห้องแล็บของ มหาวิทยาลัยมิชิแกน (University of Michigan) แม้ว่ามหาวิทยาลัยจะไม่มีใบอนุญาตจากรัฐบาลกลางในการจัดการกับเชื้อราดังกล่าว

ขณะที่ ซุนหยง หลิว ถูกควบคุมตัวที่สนามบิน ดีทรอยต์ (Detroit) เมื่อเดือนกรกฎาคม 2024 หลังเจ้าหน้าที่พบ “วัสดุจากพืชสีแดง” ในกระเป๋าเป้ เขาให้การเปลี่ยนไปเปลี่ยนมาเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ในการนำเข้าวัสดุดังกล่าว โดยตอนแรกอ้างว่าไม่ทราบว่าเป็นอะไร ก่อนจะยอมรับในภายหลังว่าต้องการนำไปใช้วิจัยที่ห้องแล็บในมหาวิทยาลัยเดียวกับที่เจี้ยนทำงานอยู่

เจ้าหน้าที่ FBI ยังพบไฟล์บทความในโทรศัพท์ของหลิวชื่อว่า “สงครามพืช-เชื้อโรคภายใต้ภาวะการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ” ซึ่งสื่อถึงการใช้จุลชีพเป็นเครื่องมือในสงครามหรือความขัดแย้ง โดยเฉพาะในยุคที่สิ่งแวดล้อมเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

ความมั่นคงของสหรัฐฯ ถูกท้าทาย

นายเจอโรม กอร์กอน จูเนียร์ (Jerome Gorgon Jr) อัยการประจำเขตตะวันออกของรัฐมิชิแกน ระบุว่าเหตุการณ์นี้เป็นภัยต่อความมั่นคงของชาติ และชี้ว่าเจี้ยนเป็นสมาชิกของ พรรคคอมมิวนิสต์จีน โดยกล่าวว่า “ชาวต่างชาติทั้งสองได้ลักลอบนำเชื้อราที่ถูกจัดว่าเป็น ‘อาวุธก่อการร้ายทางการเกษตร’ เข้ามาสู่ใจกลางอเมริกา เพื่อดำเนินแผนการในห้องแล็บของมหาวิทยาลัยโดยไม่ได้รับอนุญาต”

การจับกุมเจี้ยนถือเป็นความคืบหน้าสำคัญของทางการสหรัฐในการเฝ้าระวังภัยคุกคามทางชีวภาพรูปแบบใหม่ ขณะที่หลิวยังอยู่ในประเทศจีน และสหรัฐไม่สามารถยื่นขอส่งตัวกลับได้ เนื่องจากไม่มีสนธิสัญญาส่งผู้ร้ายข้ามแดนกับจีน

บริบทการเมืองและความตึงเครียดระหว่างประเทศ

เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นท่ามกลางความตึงเครียดระหว่างสหรัฐอเมริกาและจีน โดย รัฐมนตรีต่างประเทศ มาร์โก รูบิโอ (Marco Rubio) ของรัฐบาล โดนัลด์ ทรัมป์ ได้ประกาศนโยบายเพิกถอนวีซ่านักศึกษาจีนอย่างเข้มงวด ซึ่งทางการจีนประณามว่าเป็นการกระทำที่ “ไม่สมเหตุสมผล” และ “เลือกปฏิบัติ”

ในเวลาเดียวกัน ดร.เซนีญา เปตรอฟา (Kseniia Petrova) นักวิทยาศาสตร์ชาวรัสเซียที่ทำงานอยู่ที่ มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด (Harvard) ก็ถูกสอบสวนและอาจเผชิญกับการเนรเทศ หลังไม่แจ้งการนำตัวอย่างชีวภาพติดตัวกลับจากการเดินทางไป กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

บทวิเคราะห์

กรณีนี้สะท้อนถึง ความเปราะบางของระบบเกษตรกรรมต่อภัยคุกคามทางชีวภาพ โดยเฉพาะในยุคที่เทคโนโลยีชีวภาพก้าวหน้าและสามารถถูกนำมาใช้ในทางลบได้ อีกทั้งยังเป็นสัญญาณเตือนถึงความไม่ไว้วางใจระหว่างประเทศ โดยเฉพาะจีนและสหรัฐ ที่กำลังแข่งขันกันในด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และอำนาจอธิปไตยทางเศรษฐกิจ

แม้จะยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าสองนักวิทยาศาสตร์มีเจตนาใช้เชื้อราในเชิงก่อการร้ายโดยตรง แต่การนำเข้าชีวภัณฑ์ที่เป็นอันตรายโดยไม่ผ่านกระบวนการควบคุมตามกฎหมาย ถือเป็นภัยที่อาจส่งผลกระทบวงกว้างต่อความมั่นคงทางอาหาร สุขภาพประชาชน และเสถียรภาพของรัฐ.

แหล่งอ้างอิง:

• Associated Press, Agence France-Presse. (2025). Potential ‘agroterrorism weapon’ fungus smuggled into US by Chinese scientists, FBI alleges.
• กระทรวงยุติธรรมสหรัฐอเมริกา และสำนักงานอัยการเขตตะวันออก รัฐมิชิแกน